Jak powinny być uregulowane kwestie związane z organizacją pracy szkoły w czasie trwania rekolekcji wielkopostnych?

Rekolekcje wielkopostne nie powinny zakłócać normalnego toku kształcenia. Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach zobowiązuje władze kościelne do:

- powiadomienia dyrektora szkoły o terminie rekolekcji z miesięcznym wyprzedzeniem,
- podjęcia starań o ustalenie wspólnego terminu rekolekcji wielkopostnych, jeżeli na terenie szkoły jest prowadzona nauka religii kilku wyznań.

Szkoła nie jest organizatorem rekolekcji wielkopostnych. Ponieważ jednak odbywają się one w trakcie roku szkolnego, w dniach zajęć szkolnych, szczegółowe kwestie organizacyjne muszą być ustalane między organizującymi rekolekcje (np. parafią) a szkołą (§ 10 rozporządzenia).

Termin rekolekcji wielkopostnych przypada wiosną i poprzedza Święta Wielkanocne

Ugruntowała się dobra praktyka ustalania terminu rekolekcji już na początku roku szkolnego, dzięki czemu można go ująć wraz z terminami innych wydarzeń (ferie szkolne, zimowa i wiosenna przerwa świąteczna, terminy sprawdzianu lub egzaminów itp.) w kalendarzu roku szkolnego.

Ma to szczególne znaczenie w kontekście sprawdzianów i egzaminów zewnętrznych organizowanych w szkole, jak również – w przypadku szkół zawodowych – zajęć praktycznych i praktyk zawodowych organizowanych u pracodawców.

Aby odbyć rekolekcje wielkopostne, uczniowie szkół publicznych uczęszczający na naukę religii uzyskują trzy kolejne dni zwolnienia z zajęć szkolnych, jeżeli religia lub wyznanie, do którego należą, nakłada na nich tego rodzaju obowiązek.

Uczniowie szkół niepublicznych także mają prawo do zwolnienia z zajęć szkolnych w dniach rekolekcji wielkopostnych. Nie wynika to jednak z przywołanego rozporządzenia, które dotyczy wyłącznie szkół i przedszkoli publicznych. W przypadku szkół niepublicznych stosowne regulacje powinny być zawarte w statucie szkoły.

Rozporządzenie nie nakazuje odwołania zajęć edukacyjnych ani zawieszenia pracy szkoły w okresie rekolekcji wielkopostnych. Gwarantuje jedynie uczniom uczęszczającym na lekcje religii trzydniowe zwolnienie z zajęć szkolnych w trakcie trwania rekolekcji wielkopostnych, nie przesądza, czy ma to być zwolnienie ze wszystkich zajęć, czy tylko z części.

Jeśli w rekolekcjach wielkopostnych uczestniczy niewielu uczniów, zajęcia szkolne mogą odbywać się normalnie, zgodnie z obowiązującym planem – uczniom zwolnionym z zajęć należy wówczas pomóc uzupełnić ewentualne zaległości.

Kwestie dotyczące rekolekcji wielkopostnych dla uczniów reguluje § 10 rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach, który stanowi:

Uczniowie uczęszczający na naukę religii uzyskują trzy kolejne dni zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia rekolekcji wielkopostnych, jeżeli religia lub wyznanie, do którego należą, nakłada na swoich członków tego rodzaju obowiązek. Pieczę nad uczniami w tym czasie zapewniają katecheci. Szczegółowe zasady dotyczące organizacji są przedmiotem odrębnych ustaleń między organizującymi rekolekcje a szkołą.

O terminie rekolekcji dyrektor szkoły powinien być powiadomiony co najmniej miesiąc wcześniej.

Jeżeli na terenie szkoły prowadzona jest nauka religii więcej niż jednego wyznania, kościoły i związki wyznaniowe powinny dążyć do ustalenia wspólnego terminu rekolekcji wielkopostnych.

Dyrektor szkoły współpracuje z organizatorem rekolekcji

Organizację pracy szkoły w okresie rekolekcji wielkopostnych określa dyrektor szkoły w porozumieniu z organizatorem rekolekcji. Poszukując optymalnych rozwiązań organizacyjnych, należy uwzględnić ofertę programową zajęć rekolekcyjnych, w tym rzeczywisty czas potrzebny na jej realizację, jak również konieczność zapewnienia uczniom właściwej opieki i bezpieczeństwa w dniach rekolekcji.

Uczniowie mogą być zwolnieni z całości lub części zajęć

Z reguły na lekcje religii uczęszcza większość uczniów, zwłaszcza w szkole podstawowej. Jeśli organizatorzy rekolekcji zapewniają bogaty program, zasadne wydaje się zwolnienie uczniów uczestniczących w rekolekcjach ze wszystkich zajęć szkolnych. Jeśli jednak zajęcia rekolekcyjne mają być krótsze, można przyjąć, w porozumieniu z organizatorem, że uczniowie zostaną zwolnieni tylko z części zajęć szkolnych.

W takiej sytuacji niekiedy przyjmuje się, że uczniowie przychodzą do szkoły na dwie lub trzy lekcje, a potem idą na nauki rekolekcyjne lub nabożeństwa. Albo odwrotnie – najpierw idą na zajęcia rekolekcyjne, a potem przychodzą do szkoły.

Nie ma natomiast podstaw prawnych, by skracać lekcje, co wprawdzie umożliwia zrealizowanie całego planu zajęć, ale de facto odbywa się kosztem jakości procesu dydaktycznego, a także negatywnie wpływa na przebieg zajęć rekolekcyjnych.

W dniach rekolekcji wielkopostnych szkoła jest zobowiązana zapewnić opiekę lub inne zajęcia uczniom, którzy nie uczęszczają na lekcje religii i nie korzystają z rekolekcji.

Pieczę nad uczniami w czasie rekolekcji sprawują katecheci. Odrębną kwestią jest zapewnienie opieki nad uczniami w drodze na rekolekcje, jeśli uczniowie wychodzą na nie z terenu szkoły (albo gdy po rekolekcjach wracają do szkoły). W takiej sytuacji sposób zorganizowania opieki, w zależności od wieku uczniów, powinien być przedmiotem odrębnych ustaleń między organizatorami rekolekcji a szkołą. Dotyczy to także rodzaju i formy zajęć, jakie szkoła zorganizuje przed rekolekcjami lub po nich czy też dla uczniów nieuczestniczących w rekolekcjach. Organizację pracy szkoły w dniach rekolekcji należy także omówić z rodzicami. Można też umożliwić rodzicom włączenie się do sprawowania opieki nad uczniami w drodze na rekolekcje.

Organizację pracy szkoły w dniach rekolekcji należy ustalić w drodze zarządzenia dyrektora szkoły.

Dla nauczycieli dni rekolekcji wielkopostnych są dniami pracy

Nawet jeśli w tych dniach nie ma zajęć lekcyjnych, nauczyciele pozostają do dyspozycji dyrektora szkoły, który może powierzać im zadania i obowiązki związane np. z koniecznością zapewnienia opieki uczniom, którzy nie biorą udziału w rekolekcjach. W dniach rekolekcji szkoła ma obowiązek zapewnić opiekę uczniom w godzinach zaplanowanych w rozkładzie zajęć, z uwzględnieniem zajęć świetlicowych dla uczniów dojeżdżających.

Dyrektorzy chętnie wykorzystują dni rekolekcji na organizację szkoleń rady pedagogicznej – jest to oczywiście dopuszczalne, jednak należy pamiętać, że sprawą priorytetową w tym okresie jest zapewnienie właściwej opieki i bezpieczeństwa uczniom. Niedopuszczalne jest natomiast nakłanianie nauczycieli placówek nieferyjnych do wykorzystywania urlopu wypoczynkowego w dniach rekolekcji.

Rekolekcje a dodatkowe dni wolne od zajęć

Pojawiają się pytania, czy dyrektor szkoły może lub powinien uwzględnić dni rekolekcji wielkopostnych przy ustalaniu dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych, o których mowa w § 5 ust. 1 rozporządzenia w sprawie organizacji roku szkolnego. W § 5 ust. 2 powołanego rozporządzenia enumeratywnie i jednoznacznie wskazano, kiedy można ustalić dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych:

- w dni, w których w szkole lub placówce odbywa się odpowiednio:
- sprawdzian przeprowadzany w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej,
- egzamin przeprowadzany w ostatnim roku nauki w gimnazjum,
- egzamin maturalny,
- etap pisemny egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe;
- w dni świąt religijnych niebędących dniami ustawowo wolnymi od pracy, określone w przepisach o stosunku państwa do poszczególnych kościołów lub związków wyznaniowych;
w inne dni, jeżeli jest to uzasadnione organizacją pracy szkoły lub placówki lub potrzebami społeczności lokalnej.
Wobec tego ustalenie dni rekolekcji dodatkowymi dniami wolnymi od zajęć dydaktyczno-wychowawczych wymagałoby wykazania, że jest to uzasadnione organizacją pracy szkoły lub potrzebami społeczności lokalnej.