Czy należy wypłacać wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe/nadgodziny w przypadkach:

1) Dni wolnych od zajęć dydaktycznych (rozpoczęcie i zakończenie roku szkolnego, Dzień Nauczyciela) ustalonych i zatwierdzonych na radzie pedagogicznej?

2) Nieobecności ucznia na zajęciach nauczania indywidualnego, jeśli nauczyciel nie poinformował pracodawcy o nieobecności ucznia, pracodawca więc nie ma możliwości przydzielenia innych obowiązków?

3) Dni ustawowo wolnych od pracy zatwierdzonych na radzie pedagogicznej, jeśli nikt z nauczycieli nie zadeklarował chęci pracy w tych dniach?

4) Zwolnienia od pracy (w związku z urlopem okolicznościowym, 2 dniami opieki nad dzieckiem)?

5) Wycieczki szkolnej w przypadku nauczyciela świadczącego opiekę na wycieczce poza szkołą?

6) Nauczyciela, którego klasa jest na wycieczce szkolnej, on jednak pozostał w szkole?

Zgodnie z art. 35 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2021 r., poz. 1762) wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i za godziny doraźnych zastępstw wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy.

Ustawodawca wyraźnie wskazuje, że składniki wynagrodzenia, których wysokość może być ustalona jedynie na podstawie już wykonanych prac, wypłaca się miesięcznie lub jednorazowo z dołu w ostatnim dniu miesiąca. Zatem wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przysługuje wyłącznie za godziny faktycznie zrealizowane.
Takie stanowisko wyraził również Departament Strategii Ministerstwa Edukacji Narodowej w piśmie z 27 stycznia 2009 r., sygn. DS-WPZN-RD-400-66/09, w którym to zostało stwierdzone, że nie znajduje się uzasadnienia dla poglądu, iż wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe powinno być wypłacane również wtedy, kiedy nie są faktycznie realizowane zadania wynikające z nałożonych obowiązków.

W sytuacji kiedy uczeń nie stawi się na godziny nauczania indywidualnego /rewalidacyjne /wspomagające nauczyciel tak naprawdę wykonuje pracę w dany dzień (np. inne zajęcia zlecone przez dyrektora szkoły lub pozostaje w gotowości do pracy). Zatem nie powinien być pozbawiony prawa do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe, które przysługują mu w danym tygodniu zgodnie z ustalonym planem. Podobnie wypowiedziało się Ministerstwo Edukacji Narodowej w odpowiedzi na interpelację nr 9686 Posła Piotra Stanke z dnia 26 maja 2009 r. – jeśli nauczyciel nie miał możliwości realizacji w ten dzień godzin ponadwymiarowych (np. nie był zobowiązany do wykonywania innych zadań) dla celów obliczenia wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe dzień ten traktuje się jako dzień kiedy pracownik pozostaje w gotowości do pracy.

Dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych nie są urlopem dla nauczycieli i co do zasady powinni oni przebywać w szkole zgodnie z wymiarem czasu pracy.

W uchwale z 6 sierpnia 1987 r. (uchwała SN z 6 sierpnia 1987 r. OSNC z 1989 r. nr 1, poz. 9) Sąd Najwyższy orzekł, że nauczyciel traci prawo do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe, gdy ich nieodbycie nastąpi z przyczyn leżących po jego stronie. Natomiast przysługuje mu prawo do wynagrodzenia, gdy nieodbycie zajęć nastąpi z przyczyn zależnych od szkoły, tj. zorganizowanie w tym czasie wycieczki, akademii, nieusprawiedliwionej absencji uczniów, z powodu przerwy w nauczaniu wywołanej warunkami atmosferycznymi.

W uchwale z 29 marca 1989 r. (uchwała SN z 29 marca 1989 r., III PZP 53/88), która jest wiążąca dla innych sądów, Sąd Najwyższy stwierdził, że nie należy się wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przypadające w okresach przerw pracy w szkole, w których nie odbywają się zajęcia dydaktyczno-wychowawcze. Ponadto uznał, że zamieszczenie w planie organizacyjnym szkoły godzin ponadwymiarowych przypadających w dniach ustawowo wolnych od pracy oraz w dniach wolnych od pracy i w okresach przerw pracy szkoły ustalonych w przepisach o organizacji roku szkolnego, w których nie odbywają się zajęcia dydaktyczne lub wychowawcze, nie uprawnia do wynagrodzenia za nieodbyte godziny ponadwymiarowe. Oznacza to, że nauczycielowi nie należy się wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe zaplanowane w dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktycznych, w dniu wolnym od zajęć dydaktycznych, w którym nauczyciel nie prowadzi zajęć opiekuńczo-wychowawczych), w czasie rekolekcji, w dniu rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego, w Dniu Edukacji Narodowej. Nauczyciel nie realizuje godzin ponadwymiarowych w czasie szkolenia i nie pozostaje w tym czasie do dyspozycji pracodawcy, nie zachowuje wobec tego prawa do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe.