Jakie kwalifikacje powinien mieć kierownik wycieczki szkolnej?

Każda szkoła może organizować dla uczniów różnorodne formy krajoznawstwa i turystyki, które odbywają się poza jej terenem. Poza obiektami należącymi do szkoły uczniowie mogą także uczestniczyć w organizowanych przez nią zajęciach. Przez wycieczkę szkolną rozumiemy wyjście z uczniami poza obręb budynku szkolnego i bezpośrednie zetknięcie się z przedmiotami i zjawiskami przyrodniczo-ekonomiczno-kulturowymi w celu realizacji określonych zadań dydaktyczno-wychowawczych.

Rodzaje wycieczek:
• wycieczki przedmiotowe są inicjowane i realizowane przez nauczycieli w celu uzupełnienia obowiązującego programu nauczania, w ramach danego przedmiotu lub przedmiotów pokrewnych;
• wycieczki krajoznawczo-turystyczne są to wyjścia, w których udział nie wymaga od uczestników przygotowania kondycyjnego i umiejętności specjalistycznych;
• wszystkie inne wyjścia typu: imprezy turystyki kwalifikowanej, obozy wędrowne, biwaki, rajdy, złazy, rejsy, spływy itp. wymagają od uczestników przygotowania kondycyjnego i umiejętności specjalistycznych.

Warunki konieczne do zorganizowania wycieczki przez szkołę:
• wyznaczenie kierownika wycieczki przez dyrektora szkoły,
• przygotowanie wycieczki pod względem programowym i organizacyjnym,
• zatwierdzenie karty wycieczki zawierającej program, listę uczestników, imię i nazwisko kierownika wycieczki, liczbę opiekunów – przez dyrektora szkoły.
Przy organizacji zajęć, imprez i wycieczek poza terenem szkoły lub placówki liczbę opiekunów oraz sposób zorganizowania opieki ustala się, uwzględniając wiek, stopień rozwoju psychofizycznego, stan zdrowia i ewentualną niepełnosprawność osób powierzonych opiece szkoły lub placówki, a także specyfikę zajęć, imprez i wycieczek oraz warunki, w jakich będą się one odbywać.
Kierownik wycieczki odpowiedzialny jest za całą organizację, przebieg i realizację programu, rozliczenie finansowe, dokumentację imprezy oraz za zdrowie i bezpieczeństwo uczestników, dobrą, bezkonfliktową atmosferę, a także powierzone mienie, (wyposażenie i ekwipunek).

Dla grupy liczącej do 40 uczestników włącznie powołuje się jednego kierownika, zaś powyżej 40 uczestników dodatkowo zastępcę kierownika.

Kierownik wycieczki
Do obowiązków kierownika (i jego zastępcy – w zakresie wyznaczonym przez kierownika) należy:
• znajomość przepisów w zakresie organizacji i przeprowadzania imprez turystycznych;
• podanie uczestnikom terminu, miejsca wyjazdu i powrotu;
• sprawowanie nadzoru nad zapewnieniem warunków do pełnej, bezpiecznej realizacji programu imprezy;
• opracowanie i przedstawienie programu i szczegółowego harmonogramu;
• opracowanie regulaminu imprezy i zapoznanie z nim uczestników;
• zapoznanie uczestników z zasadami bezpieczeństwa i zapewnieniem warunków do ich przestrzegania;
• zapoznanie uczestników ze szczegółowymi regulaminami związanymi z pobytem w różnych miejscach, przejazdami, miejscami zakwaterowania;
• organizacja transportu, wyżywienia i noclegów;
• wykupienie dodatkowej polisy ubezpieczeniowej na czas trwania imprezy;
• określenie i przydzielenie zadań opiekunom w zakresie realizacji programu i zapewnienia opieki i bezpieczeństwa uczestnikom;
• określenie i podział zadań wśród uczestników;
• nadzorowanie planu finansowego (określenie kosztów: ogólnego, jednostkowego, organizacyjnych i programowych imprezy);
• dysponowanie środkami finansowymi przeznaczonymi na realizację imprezy (regulowanie zobowiązań) i sporządzanie rozliczenia finansowego po jej zakończeniu na podstawie zgromadzonych dowodów finansowych;
• prowadzenie dokumentacji imprezy i sporządzenie sprawozdania ustnego lub pisemnego z jej przebiegu organizatorowi;
• poinformowanie szkolnego inspektora BHP i dyrekcji o ewentualnych wypadkach, które miały miejsce w trakcie wycieczki.
Kierownikiem wycieczki lub imprezy szkolnej może być pracownik pedagogiczny szkoły o kwalifikacjach odpowiednich do realizacji określonych form krajoznawstwa i turystyki, przy czym nie musi posiadać ukończonego kursu kierowników wycieczek szkolnych. Ponadto kierownikiem wycieczki lub imprezy szkolnej może być inna, wyznaczona przez dyrektora szkoły osoba pełnoletnia, która:
• ukończyła kurs kierowników wycieczek szkolnych;
• jest instruktorem harcerskim;
• posiada uprawnienia przewodnika turystycznego, przodownika lub instruktora turystyki kwalifikowanej lub pilota wycieczek.

Kwalifikacje szczególne
O powyższym świadczą przepisy § 11 ust. 1 i 2 rozporządzenia MENiS w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki.
W myśl § 11 ust. 3 i 4 od kierowników obozów wędrownych oraz imprez turystyki kwalifikowanej, w których udział wymaga od uczestników przygotowania kondycyjnego i umiejętności specjalistycznych, w tym posługiwania się specjalistycznym sprzętem, wymagane są szczególne kwalifikacje — ukończenie kursu dla kierowników obozów wędrownych lub posiadanie uprawnienia przewodnika turystycznego, przodownika lub instruktora turystyki kwalifikowanej lub pilota wycieczek.
Kierownikiem imprezy turystyki kwalifikowanej można być po ukończeniu kursu dla kierowników obozów wędrownych lub posiadając uprawnienia przewodnika turystycznego, przodownika lub instruktora turystyki kwalifikowanej lub pilota wycieczek, a także posiadając stopień trenera lub instruktora odpowiedniej dyscypliny sportu. W tych przypadkach może być powierzona funkcja kierownika wycieczki pracownikowi pedagogicznemu szkoły, jeżeli posiada kwalifikacje, o których mowa.
Dyrektor nie może wskazać jako kierownika wycieczki osoby, która nie posiada odpowiednich kwalifikacji do realizacji tej formy krajoznawstwa i turystyki, bo narazi się na zarzut działania niezgodnie z obowiązującymi przepisami i braku dbałości o bezpieczeństwo uczniów.
Organizując różne formy pracy z uczniami poza obiektami należącymi do szkoły, należy odróżnić te, które są związane z organizowaniem krajoznawstwa i turystyki od zajęć prowadzonych poza jej terenem. Nie trzeba organizować wycieczki w rozumieniu przepisów rozporządzenia o organizowaniu krajoznawstwa i turystyki w szkołach, by przejść z uczniami do innej placówki i uczestniczyć w zorganizowanej dla dzieci imprezie czy wziąć udział w zajęciach przy ognisku.

Wycieczka przedmiotowa (krajoznawczo-turystyczna)

Wycieczka przedmiotowa czy krajoznawczo-turystyczna wiąże się z realizowaniem określonych celów związanych z organizowaniem przez szkołę krajoznawstwa i turystyki. Zadania wyznaczone kierownikowi wycieczki oraz jego kompetencje uzasadniają wymagania kwalifikacyjne, jakie powinien posiadać. Od jego wiedzy i umiejętności zależy właściwe przygotowanie wycieczki pod względem organizacyjnym i programowym, realizacja programu, bezpieczeństwo uczestników wycieczki i rozliczenie finansowe po jej zakończeniu.
Dokumentacja związana z wycieczkami szkolnymi powinna być przechowywana w sekretariacie szkoły. To samo dotyczy dokumentacji związanej z powołaniem przez dyrektora kierownika wycieczki szkolnej. Dyrektor obowiązany jest przekazać do sekretariatu szkoły pismo powołujące nauczyciela na funkcję kierownika wycieczki. Sekretarz szkoły powinien je dołączyć do akt wycieczki, umieścić w przeznaczonym do tego celu miejscu.